شپش هراسی
دامون رشیدزاده
بسیاری از افراد تصوری از شپش ندارند و آنچه از این حیوان موذی می‌دانند مختص به فیلم و ها سریال‌های تلویزیونی و یا خاطرات پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هاست. تصور عامه مردم این است که شپش حداقل در شهرها ریشه کن شده و عملاً به تاریخ پیوسته است اما واقعیت این است که این روزها شپش نه تنها ریشه کن نشده بلکه در جامعه شهری شیوعی بیش از جامعه روستایی دارد. البته گسترش این جانور موذی به دلیل نبود حمام یا مسائل بهداشتی از این دست نیست و این بار شپش به دلایلی کاملاً متفاوت در شهرها و به خصوص مدارس گسترش پیدا کرده است.
شپش چیست؟
شپش نوعی انگل خونخوار است که در پوست بدن انسان زندگی می‌کند. شپش‌ها انواع مختلف دارند. بعضی از انواع آنها فقط روی پوست بدن زندگی می‌کنند و بعضی دیگر فقط روی پوست سر. شپش‌هایی که روی پوست سر زندگی می‌کنند، ابعاد بسیار کوچک در حد ۲ تا ۳ میلی‌متر دارند و ترشحاتی که آزاد می‌کنند به شدت باعث ایجاد خارش در سر می‌شود. از آنجا که شپش از خون تغذیه می‌کند، گرمای پوست سر انسان محیط مطلوبی برای ادامه حیات این انگل ست. شپش‌های روی سر، تخم سفیدرنگ خود را به ساقه مو می‌چسبانند که همین یکی از راه‌های تشخیص شپش نیز هست. شپش از زمان‌های دور همیشه در ایران وجود داشته است، به‌ویژه در دوره‌هایی که مسائل بهداشتی به درستی رعایت نمی‌شده است. به همین دلیل معمولاً در گذشته در مدارس ایران و خصوصاً در مقاطع ابتدایی و راهنمایی، مدیران و مسئولان به‌شکل هفتگی موی سر دانش‌آموزان دختر را مورد بررسی قرار می‌داده‌اند و دانش‌آموزان پسر را نیز وادار به تراشیدن موهایشان می‌کرده‌اند. اما به‌تدریج و با ارتقای سطح بهداشت عمومی در جامعه ایران، آمار بروز ابتلا به این انگل بسیار کمتر و کمتر شد و به همین دلیل توجه‌ها به این مسئله نیز تا حد زیادی کاهش یافت و در سال‌های اخیر دیگر به موضوعی بیگانه و عجیب تغییر شکل داد. تا جایی که در حال حاضر کارشناسان بهداشت بر این باورند که ابتلا به انگل شپش بیشتر از آنکه یک مسئله بهداشتی باشد، مسئله‌ای فرهنگی است. به این معنی که در اغلب موارد والدین، ظرفیت پذیرش این موضوع را در مورد فرزندان خود ندارند و در مواجهه با این مسئله به دلیل ترس زیاد، واکنش‌هایی غیرمنطقی بروز می‌دهند و اکثر آنها مدارس را مقصر اصلی بروز این پدیده می‌دانند. در حالی که هرکجا تعداد زیادی از افراد برای مدت طولانی دور هم جمع شوند و با هم زندگی کنند، با حضور حتی یک مورد ابتلا در آن جمع، دیگران نیز با احتمال بسیار زیاد به آن انگل مبتلا خواهند شد؛ اتفاقی که منحصربه کشور ما نیست و در بسیاری از نقاط دنیا، حتی در اغلب کشورهای توسعه‌یافته نیز شاهد گزارش آن هستیم. آمارهای موجود در جهان حاکی از ابتلای حداقل ۳۰۰ میلیون نفر در جهان به این انگل است که این ابتلا هیچ ربطی به آب‌وهوای محل زندگی این افراد، سطح درآمد یا بهداشت آنها ندارد. اما در حقیقت علت اصلی شیوع دوباره این انگل در مهدکودک‌ها و مدارس، همین غفلت و ناباوری نسبت به این اپیدمی در سال‌های اخیر و به‌ویژه در شش هفت سال گذشته است که بعدی فرهنگی دارد.
دلیل گسترش شپش در سال‌های اخیر
یکی از دلایل مهم گسترش شپش نگهداری حیوانات خانگی است. فراغ از باورهای دینی و اعتقادی نگهداری حیوانات برخی حیوانات در خانه کار راحتی نیست. این روزها افراد به دلایل گوناگون مانند فرار از تنهایی و یا حتی پرستیژ اجتماعی اقدام به نگهداری از حیوانات در خانه می‌کنند. اما نکته مهم در این زمینه این است که محیط خانه‌های آپارتمانی محیطی مناسب برای بسیاری از حیوانات نیست. این موضوع نه تنها باعث ظهور بیماری‌های مختلف می‌شود بلکه برای خود حیوان زبان بسته نیست شرایط سختی را فراهم می‌کند. در کنار این نگهداری از هر حیوانی دانش خاصی را می‌طلبد. در غرب که نگهداری از حیوانات بسیار مرسوم است کلینیک‌های تخصصی فراوانی وجود دارد که زمینه آموزش و شرایط بهداشتی حیوانات را مرتباً چک می‌کند و بر اساس قوانین حمایت از حیوانات افراد مجبور به رعایت این قوانین هستند و عملکرد آنها در نگهداری از حیوانات به شدت تحت کنترل قرار دارد. در کشور ما به دلیل برخی ملاحظات و البته کم بودن تعداد حیوانات خانگی تعدادا این کلینیک‌ها و حتی افراد متخصص در این زمینه بسیار اندک است. همین موضوع هم باعث شده بسیاری از صاحبان این حیوانات، جانور مورد علاقه‌شان را در شرایط بسیار بد بهداشتی نگهداری کنند. همین موضوع هم یکی از عوامل مهم گسترش این روزهای شپش و حشراتی از این دست است. البته این تنها دلیل وقوع این ماجرا نیست و مواردی همچون نبود بهداشت کافی در هتل‌ها و مسافرخانه‌ها نیز در گسترش این موضوع تأثیر گذار بوده‌اند. خوشبختانه این روزها دیگر شپش یک مشکل لاعلاج نیست و به راحتی قابل درمان کنترل است البته همانگونه که عنوان شد به شرطی که خانواده‌ها در مواجه با این مشکل به جای کتمان و مخفی کاری و یا هراس بیهوده سریعاً به مراکز درمانی مراجعه کنند و توصیه‌های کارشناسان را به طور کامل انجام دهند.
