قلیان معضلی که باید جدیش گرفت

دامون رشیدزاده

آب و هوای بهاری و مطبوع این روزهای کشور باعث شده خانواده‌های بسیاری از هر فرصتی برای رفتن به پارک و استفاده از هوای سالم استفاده کنند. تقریباً بعد از غروب آفتاب اکثر پارک‌های شهری مملو از جمعیتی است که زیرانداز به دست به دنبال جای خالی برای نشستن می‌گردند. در این بین اما به جز زیر انداز و خوراکی همراه بسیاری از خانواده‌های ایرانی قلیان است.

متاسفانه رواج قلیان به خصوص قلیان‌های معروف به میوه‌ای در میان خانواده‌ها به حدی بوده است که احتمالاً در سال‌های نه چندان دور ما با بحران سلامتی در بسیاری از افراد مواجه خواهیم بود.

علیرغم هشدارهای کارشناسان و برخوردهای ماموران با قلیان فروشان همه گیری قلیان به حدی بوده است که تاکنون موفقیت چندانی برای مسئولان حاصل نشده است.

اگر در گذشته رواج قلیان‌های سنتی تنها میان میانسالان و کهنسالان بود امروز مشتری اصلی قلیان جوان‌ها هستند. از نظر جنسیتی نیز متاسفانه قلیان بر خلاف دیگر دخانیات رواج یکسانی میان دختران و پسران جوان دارد.

یکی از زمینه‌های رواج قلیان در میان خانواده‌ها نیز قبح کمتر قلیان نسبت سیگار در میان خانواده‌های ایرانی است. بسیاری از جوان‌ها به دلیل مسائل فرهنگی و اجتماعی از کشیدن سیگار در جلوی بزرگترهای خانواده خودداری می‌کنند. این درحالی است که کشیدن قلیان در میان بسیاری خانواده‌ها نه تنها اشکالی ندارد بلکه خود خانواده‌ها نیز همپای جوانانشان این سم مضر را دود می‌کنند.

سابقه قلیان

اینکه چرا قلیان تا این حد در فرهنگ ما پذیرفته شده است هم به سابقه دیرینه قلیان نسبت به سیگار برمی گردد. خواستگاه قلیان از همین خاورمیانه بوده و بر خلاف سیگار در برخی فرهنگ‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد. به همین دلی هم به غلط بسیاری از خانواده‌ها مخالفتی با قلیان کشیدن فرزندانمشان ندارند در حالی که همین خانواده‌ها سیگار را به هیچ عنوان نمی‌پذیرند و نگاهی کاملاً منفی به افراد سیگاری دارند. این در حالی است که یک پک از قلیان معادل چهار نخ سیگار ضرر دارد.

مضرات قلیان

بر اساس یافته‌های پزشکان میزان منو اکسید کربن ناشی از احتراق ذغال قلیان ۳۰ برابر بیشتر از اکسیژن است و این خاصیت مانع جذب آن در آب شده و به‌طور مستقیم به ریه فرد مصرف کننده وارد می‌شود. حدود ۷۰۰۰ ماده شیمیایی که سرطان‌زایی حداقل ۷۰ نوع آن به اثبات رسیده است در دود قلیان و مواد دخانی وجود دارد. مقادیر قابل توجهی از فلزات سنگین، ترکیبات آروماتیک و مواد سمی در دود حاصل از احتراق ذغال شناسایی شده است که علاوه بر مواد سمی و سرطان‌زای موجود در تنباکو، آسیب‌های مصرف قلیان را افزایش می‌دهد. ۱۰۰ نوع هیدروکربن‌های چندحلقوی که بیشتر آن عامل ایجاد سرطان است بر اثر سوخت ناقص ذغال و مواد ناخالص محتوی آن تولید می‌شود. دود دریافتی در هر وعده ۶۰ دقیقه‌ای مصرف قلیان ۲۰۰ برابر بیشتر از مصرف یک نخ سیگار است و به همین ترتیب حجم نیکوتین و مواد سمی دریافتی به‌مراتب بیشتر است. ۷۵% موارد سرطان لب و حفره دهانی ناشی از مصرف دخانیات است که دلیل اصلی آن در بر داشتن عوامل سرطان‌زا و تماس مستقیم مخاط دهان با آن است. میزان ابتلا به سرطان معده در افرادی که قلیان مصرف می‌کنند تقریباً سه برابر افراد معمولی است.

همه این موارد البته تنها مربوط به تنباکو و ذغال استاندارد است و این در حالی است که تنباکوهای غیربهداشتی که و ذغال های صنعتی آسیب‌هایی به مراتب بدتر را در فرد مصرف کننده ایجاد می‌کنند.

نسل آینده

در رابطه با مصرف قلیان هر چند رسانه‌ها با تمام توان در حال فرهنگ سازی هستند اما به نظر می‌رسد به دلیل سابقه دیرینه قلیان در آداب و رسوم اجتماعی ما نیاز به کارهای پایه‌ای باشد. یکی از اقداماتی که می‌تواند گره گشا باشد آموزش به کودکان دبستانی در مورد مضرات قلیان است. اگر ما از همین حالا برای آگاه سازی این کودکان برنامه ریزی کنیم حداقل می‌توانیم امیدوار باشیم نسل جوان آینده از این خطر بزرگ در امان بماند.