ضرورت ایجاد بانک اطلاعات آسیب‌های اجتماعی
دامون رشیدزاده
به گفته کارشناسان بسیاری از جرم‌ها به سوی جوانانه شدن حرکت می‌کنند. در گذشته بسیاری از جرائم کف سنی خاصی داشت و معمولاً در افراد بالای ۳۰ سال دیده می‌شد. اما در حال حاضر بسیاری از جرائم مانند: سرقت، ضرب و جرح عمدی، شرب خمر، روابط نامشروع، حمل مشروبات الکلی و … در مجرمان نوجوان و جوان دیده می‌شود. در تعاریف جمیعت شناختی معمولاً سنین ۵ تا ۱۹ سالگی دوران کودکی و نوجوانی را شامل می‌شود که معمولاً درصد زیادی از جمعیت را تشکیل نمی‌دهد، اما در ایران به دلیل خیزش جمعیتی کشور که در دهه ۶۰ رخ داد، بر اساس آمار دو دهه اخیر میزان کودکان و نوجوانان ما در این سنین، حدود ۲۳-۲۲ درصد کل جمعیت کشور را شامل می‌شود که این درصد نسبت به بسیاری از کشورها نسبتاً بالاست. با این حال وجود این تعداد جمعیت کودک و نوجوان دلیلی بر افزایش جرم در این سنین نیست. برای درک بهتر دلایل این موضوع با دکتر مجید ابهری آسیب شناس اجتماعی و متخصص علوم رفتاری به گفت و گو پرداختیم.
جرا جرائم نوجوانان و جوانان افزایش یافته است؟
سبک زندگی اصلی‌ترین تعیین کننده مسیر تفکر، سلیقه، روابط فردی و اجتماعی است که پوشش، آرایش، پیرایش نیز در همین محور تعریف می‌شود. با گسترش شبکه‌های ماهواره‌ای و افزایش مخاطبان، گسترش و توسعه شبکه مجازی و اجتماعی آنان به عنوان اصلی‌ترین ابزار پر کردن اوقات فراغت شده‌اند. گرفتاری اقتصادی خانواده‌ها و در بسیاری از موارد اشتغال به کار مادر و پدر موجب شده است تا آنان در ایجاد رابطه با فرزندان، همفکری و هدایت آنان با کمبود وقت رو به رو شوند. به همین دلیل شاهد ظهور نسل‌هایی هستیم که تلفن همراه و دوستان خود را مهمترین تکیه گاه عاطفی خود می‌دانند و کمتر از والدین الگوبرداری می‌کنند. والدین و رسانه‌ها در این میان نتوانسته‌اند نقش تربیتی خود را باید و شاید به اجرا درآورند. در این میان کاهش روابط گفتاری در خانواده و توجه محض به آموزش در نهاد آموزش و پرورش و توجه به مسائل سیاسی و اقتصادی بیش از هر چیزی در رسانه وجود دارد که موجب شده است تا خانواده‌ها از فرزندان خود فاصله گرفته و بی خبر بمانند. همین موضوع یکی از دلایل افزایش جرائم در میان جوانان و نوجوانان است.
در این میان نقش دولت چیست و چه کارهایی باید انجام بدهد؟
۳۰ سال است که بنده و همکارانم درخواست و خواهش کرده‌ایم که نهادهای متولی مانند وزارت کشور، نیروی انتظامی، قوه قضاییه, سازمان بهزیستی بانک اطلاعات آسیب‌های اجتماعی تهیه کنند تا تعداد و انواع آسیب‌ها و نیز نقشه آسیب‌های اجتماعی در ایران و تهران ترسیم شود، چرا که هرکدام از مسئولان و کارشناسان از نگاه خود آمار و عددی برای آسیب دیدگان اعلام می‌کنند؛ به عنوان مثال یک مسئول می‌گوید چهار میلیون معتاد داریم، دیگری می‌گوید دو میلیون و برخی یک میلیون یا کمتر اعلام می‌کنند. در مورد متکدیان، کودکان خیابانی و زنان کارگر جنسی نیز همین اصل صادق است. اقدامات جزیره‌ای سازمان‌ها و نهادهای متولی، سیاست گذاری‌های سلیقه‌ای و حرکات انفرادی باعث عدم تمرکز سخت افزاری و نرم افزاری می‌شود، به همین جهت آسیب‌های اجتماعی در کفه‌ای بسیار سنگین، پیشگیری‌ها و مقابله‌ها در کفه‌ای دیگر بسیار سبک دیده می‌شوند. ما در کشور نه مشکل بودجه داریم و نه با کمبود کارشناس و نه با کمبود امکانات مواجه هستیم، بلکه تنها نکاتی که پیش‌تر عرض کردم مشکل ما هستند، وگرنه با توجه به جمعیت و تشدید جنگ نرم و فعالیت گسترده مافیای مواد مخدر در مقایسه با بسیاری از کشورها، آسیب دیدگان ما قابل قبول هستند.
در نهایت برای کاهش این آسیب‌ها چه کاری می‌توان انجام داد؟
آسیب‌های اجتماعی مانند زنجیرهایی بهم پیوسته است که بدون مهیا ساختن زیرساخت‌ها فقط مبارزات سطحی صورت می‌گیرد باید برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در خانواده پیش از ازدواج آموزش زندگی و فرزند آوری و مهارت‌های اجتماعی داده شود.
