زیاده‌طلبی در مال

علی حاجیان

فرموده‌اند دوست‌داشتن دنیا انسان را به خطا و اشتباه می‌اندازد و منشأ همه اشتباهات است؛ یعنی همه کجروی‌ها و انحرافات ریشه در دنیادوستی دارد؛ چنانچه امام رضا علیه‌السلام فرمودند: «إِیَّاکُمْ وَ الْحِرْصَ وَ الْحَسَدَ فَإِنَّهُمَا أَهْلَکَا الْأُمَمَ السَّالِفَهَ وَإِیَّاکُمْ وَ الْبُخْلَ فَإِنَّهَا عَاهَهٌ لَا تَکُونُ فِی حُرٍّ وَلَا مُؤْمِنٍ إِنَّهَا خِلَافُ الْإِیمَانِ.» (بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۳۴۶)
از امام هشتم(ع) منقول است که حضرت فرمودند: از دو رذیله اخلاقی بپرهیزید: اول حرص و دوم حسد.
«حرص» یعنی انسان،‌ چیزی از امور دنیایی‏ را که مورد احتیاجش نیست، انباشته کند؛ به بیان دیگر زیاده‌طلبی در امور مادی و مالی؛ «إِیاکُمْ وَ الْحِرْصَ وَ الْحَسَدَ».
«حسد» یعنی انسان آرزوی زوال نعمت از غیر کند و ناراحت باشد از اینکه خداوند به غیر نعمتی را عطا فرموده است؛ حسد دو نوع است: گاهی آرزوی زوال نعمتی را از دیگری می‏کند، در حالی‏ که خودش از آن نعمت محروم است؛ یک وقت خودش هم نعمت را دارد، اما نمی‏خواهد غیر، آن ‏را داشته باشد؛ این حالت بدترین نوع حسد است.
در ادامه حضرت می‏فرمایند: امت‏های گذشته را این دو رذیله از بین بردند «فَإِنَّهُمَا أَهْلَکَا الْأُمَمَ السَّالِفَهَ»؛ بعد می‏فرمایند: از رذیله بخل هم بپرهیزید «وَإِیاکُمْ وَالْبُخْلَ».
بخل یعنی انسان آنچه را از نظر عقلی و شرعی سزاوار است در جایی مصرف کند، مصرف نکند؛ مثلا قدرت انفاق فی سبیل الله دارد،
اما انفاق نکند؛ حضرت تعبیر می‏فرمایند: «فَإِنَّهَا عَاهَهٌ»؛ بخیل آفت روحی دارد؛ «لَا تَکُونُ فِی حُرٍّ وَ لَا مُؤْمِنٍ إِنَّهَا خِلَافُ الْإِیمَانِ»؛ آزاده و مؤمن مبتلا به بخل نمی‏شوند و بخل با ایمان ناسازگار است. حال چرا بخیل از مصرف در جایی که سزاوار است، امتناع می‏کند؟ چون می‌ترسد جایش پر نشود. مؤمن چنین ترسی ندارد و می‏گوید: همان خدایی که نعمت را به من داده و گفته اینجا مصرف کن، جایش را پر می‏کند؛ چون مؤمن به خدا اعتقاد دارد، تمام نعمت‏ها را از ناحیه او می‏داند؛ آیا چنین فردی وقتی خدا به او می‏گوید در این راه مصرف کن، امتناع می‏کند؟ پس بخیل ضعف در اعتقاد به خدا دارد.
درنتیجه امام هشتم علیه‌السلام سه رذیله حرص، حسد و بخل را مطرح فرمودند. این رذائل هم انسان را از انسانیت بیرون می‏کند و هم ضربه به ایمان او می‏زند. حال وظیفه هر مسلمان این است که از این رذائل بپرهیزد که این سه ریشه در دنیاطلبی دارند و هرسه برای رسیدن به دنیای بیشتر است. چه زندگی‌هایی که گرفتار حرص و حسد شده و متأسفانه از هم گسسته و خانواده‌ای را به تباهی کشانده است یا چه بسیار افرادی که بر این مبنای غیرمعقول باعث نابودی خود یا دیگران شده‌اند؛ چه خوب است کمی در رفتار خود بنگریم و اجازه ندهیم حتی یک رگه ضعیف از حرص و حسد در وجود ما رخنه کند و این زنجیر زجرآور به گردنمان بیفتد که اینجا محل به‌هم‌ریختگی روحی‌روانی می‌شود و انسان به خود و دیگران رحم نمی‌کند.