زیادهطلبی در مال
علی حاجیان
فرمودهاند دوستداشتن دنیا انسان را به خطا و اشتباه میاندازد و منشأ همه اشتباهات است؛ یعنی همه کجرویها و انحرافات ریشه در دنیادوستی دارد؛ چنانچه امام رضا علیهالسلام فرمودند: «إِیَّاکُمْ وَ الْحِرْصَ وَ الْحَسَدَ فَإِنَّهُمَا أَهْلَکَا الْأُمَمَ السَّالِفَهَ وَإِیَّاکُمْ وَ الْبُخْلَ فَإِنَّهَا عَاهَهٌ لَا تَکُونُ فِی حُرٍّ وَلَا مُؤْمِنٍ إِنَّهَا خِلَافُ الْإِیمَانِ.» (بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۳۴۶)
از امام هشتم(ع) منقول است که حضرت فرمودند: از دو رذیله اخلاقی بپرهیزید: اول حرص و دوم حسد.
«حرص» یعنی انسان، چیزی از امور دنیایی را که مورد احتیاجش نیست، انباشته کند؛ به بیان دیگر زیادهطلبی در امور مادی و مالی؛ «إِیاکُمْ وَ الْحِرْصَ وَ الْحَسَدَ».
«حسد» یعنی انسان آرزوی زوال نعمت از غیر کند و ناراحت باشد از اینکه خداوند به غیر نعمتی را عطا فرموده است؛ حسد دو نوع است: گاهی آرزوی زوال نعمتی را از دیگری میکند، در حالی که خودش از آن نعمت محروم است؛ یک وقت خودش هم نعمت را دارد، اما نمیخواهد غیر، آن را داشته باشد؛ این حالت بدترین نوع حسد است.
در ادامه حضرت میفرمایند: امتهای گذشته را این دو رذیله از بین بردند «فَإِنَّهُمَا أَهْلَکَا الْأُمَمَ السَّالِفَهَ»؛ بعد میفرمایند: از رذیله بخل هم بپرهیزید «وَإِیاکُمْ وَالْبُخْلَ».
بخل یعنی انسان آنچه را از نظر عقلی و شرعی سزاوار است در جایی مصرف کند، مصرف نکند؛ مثلا قدرت انفاق فی سبیل الله دارد،
اما انفاق نکند؛ حضرت تعبیر میفرمایند: «فَإِنَّهَا عَاهَهٌ»؛ بخیل آفت روحی دارد؛ «لَا تَکُونُ فِی حُرٍّ وَ لَا مُؤْمِنٍ إِنَّهَا خِلَافُ الْإِیمَانِ»؛ آزاده و مؤمن مبتلا به بخل نمیشوند و بخل با ایمان ناسازگار است. حال چرا بخیل از مصرف در جایی که سزاوار است، امتناع میکند؟ چون میترسد جایش پر نشود. مؤمن چنین ترسی ندارد و میگوید: همان خدایی که نعمت را به من داده و گفته اینجا مصرف کن، جایش را پر میکند؛ چون مؤمن به خدا اعتقاد دارد، تمام نعمتها را از ناحیه او میداند؛ آیا چنین فردی وقتی خدا به او میگوید در این راه مصرف کن، امتناع میکند؟ پس بخیل ضعف در اعتقاد به خدا دارد.
درنتیجه امام هشتم علیهالسلام سه رذیله حرص، حسد و بخل را مطرح فرمودند. این رذائل هم انسان را از انسانیت بیرون میکند و هم ضربه به ایمان او میزند. حال وظیفه هر مسلمان این است که از این رذائل بپرهیزد که این سه ریشه در دنیاطلبی دارند و هرسه برای رسیدن به دنیای بیشتر است. چه زندگیهایی که گرفتار حرص و حسد شده و متأسفانه از هم گسسته و خانوادهای را به تباهی کشانده است یا چه بسیار افرادی که بر این مبنای غیرمعقول باعث نابودی خود یا دیگران شدهاند؛ چه خوب است کمی در رفتار خود بنگریم و اجازه ندهیم حتی یک رگه ضعیف از حرص و حسد در وجود ما رخنه کند و این زنجیر زجرآور به گردنمان بیفتد که اینجا محل بههمریختگی روحیروانی میشود و انسان به خود و دیگران رحم نمیکند.